Công nghệ thay đổi ngành sách
Thời gian qua, chuyển đổi số lĩnh vực xuất bản đã từng bước diễn ra trong các khâu, thể hiện rõ nhất trong hoạt động marketing, bán hàng trên các trang thương mại điện tử, xuất bản điện tử, tổ chức hội sách trực tuyến. Quy trình quản lý, quản trị hoạt động xuất bản cũng thay đổi dựa trên ứng dụng công nghệ.
Việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong xử lý các nội dung mà trước đây chỉ dành cho lao động trí tuệ cao như dịch, biên tập, cũng đã được một số nhà xuất bản thực hiện. Cho rằng doanh nghiệp càng nhỏ càng phải chuyển đổi số để cạnh tranh, Giám đốc Công ty Cổ phần sách điện tử Waka Đinh Quang Hoàng cho biết: Waka đang sử dụng dịch tự động, chỉ có vậy mới tăng tốc độ, giảm thời lượng vận hành để cho ra một cuốn sách. Nhà sách truyền thống từ khi ký hợp đồng chuyển ngữ cho tới khi ra sách mất khoảng 6 – 8 tháng, mục tiêu của Waka là 2 – 3 tháng đưa một tựa sách đến người dùng.
“Việc biên dịch cũng sử dụng máy, nhưng phải được dịch nhiều, biên tập, hiệu chỉnh nhiều, máy dịch sẽ thông minh hơn, dịch ít lỗi hơn. Trong giai đoạn đầu, việc hiệu chỉnh phải kiên trì, khối lượng công việc tăng gấp 2 – 3 lần”, ông Đinh Quang Hoàng chia sẻ. Với sách nói, đơn vị này cũng chủ trương sử dụng giọng đọc AI, “ban đầu giọng cứng, nghe đều đều, người làm công nghệ phải điều chỉnh dần dần, tiến tới tốc độ tự nhiên”…
Hiện nay, các loại hình sách mới như ebook, audiobook, videobook xuất hiện ngày một nhiều hơn trên thị trường xuất bản Việt Nam cũng là minh chứng sinh động và rõ rệt nhất cho chuyển đổi số trong hoạt động xuất bản. Theo thống kê, 3 năm trở lại đây, xuất bản phẩm điện tử đã có bước tăng trưởng mạnh mẽ. Tính đến tháng 5/2022 đã có 16 nhà xuất bản đủ điều kiện xuất bản điện tử; từ năm 2019 đến năm 2021, bình quân mỗi năm toàn ngành xuất bản được từ 2.000 – 2.500 xuất bản phẩm điện tử, trong đó riêng NXB Chính trị Quốc gia Sự thật đã xuất bản gần 1.200 đầu sách, NXB Thông tin và Truyền thông xuất bản trên 1.000 đầu sách…
Nhiều loại hình xuất bản phẩm điện tử hiện đại xuất hiện, có sự hợp tác chặt chẽ giữa doanh nghiệp phát hành xuất bản phẩm điện tử với doanh nghiệp công nghệ. Sự tăng trưởng ấn tượng của một số doanh nghiệp khởi nghiệp như Công ty TNHH WeWe với ứng dụng nghe sách nói Voiz FM, Công ty Cổ phần Fonos với nền tảng sách điện tử Fonos, Công ty cổ phần Đầu tư và Phát triển giải pháp công nghệ V&V với các nền tảng quảng bá và phát hành sách trên Internet… đã và đang tạo dựng diện mạo mới cho ngành xuất bản trên không gian số.
Bạn đọc trải nghiệm sách nói tại trưng bày các ấn phẩm về chuyển đổi số
Tăng cường năng lực, chuyển đổi đồng bộ
Tận dụng được công nghệ số, ngành xuất bản đã đạt được nhiều kết quả tích cực, song cũng còn một số hạn chế như: thay đổi từ phương thức xuất bản truyền thống sang xuất bản điện tử chậm; hình thức xuất bản điện tử chủ yếu mới dừng ở số hóa sách đã xuất bản; những hình thức mới như sách audio, sách thực tế ảo, sách tương tác giữa bạn đọc, tác giả và nhà xuất bản chưa nhiều…
Giám đốc – Tổng biên tập NXB Thông tin và Truyền thông Trần Chí Đạt cho rằng, ngành Xuất bản cần có giải pháp cụ thể để tăng cường năng lực, chuyển đổi số theo hướng đồng bộ; tạo liên kết chặt chẽ giữa các đơn vị trong ngành, đồng thời phối hợp với các doanh nghiệp ngoài ngành để phát triển phần mềm nền tảng hỗ trợ cho từng công đoạn trong hoạt động xuất bản, từng bước thí điểm xây dựng mô hình nhà xuất bản số.
Con đường chuyển đổi của các đơn vị xuất bản Việt Nam cần tập trung theo hướng: đổi mới và phát triển theo mô hình cơ quan xuất bản – công nghệ; sản xuất các sản phẩm xuất bản đặc sắc và phân phối nội dung đa nền tảng, đa phương tiện với phương châm bám sát nhu cầu và sở thích của độc giả – đặc biệt là thế hệ trẻ (tạo các ứng dụng đọc sách, bán sách, phân phối nội dung trên mạng xã hội; sản xuất podcast, audiobook…); ứng dụng AI trong biên tập, đọc duyệt bản thảo, đo lường và phân tích nhu cầu của độc giả… Đầu tư công nghệ hiện đại và đội ngũ nhân sự công nghệ giỏi là yếu tố then chốt để chuyển đổi số lĩnh vực xuất bản thành công…
Trong khi đó, đại diện NXB Trẻ góp ý: để đẩy mạnh phát triển sách điện tử thành mũi nhọn trong lĩnh vực xuất bản, đồng thời gia tăng số lượng xuất bản phẩm điện tử, nên sớm có chiến lược quốc gia về xuất bản sách điện tử, tránh tình trạng “phân mảnh, trăm hoa đua nở”, khó quản lý như hiện nay. Bên cạnh đó, hoàn thiện hệ thống pháp lý để sớm tăng cường số lượng đơn vị được phép xuất bản sách điện tử. Mặt khác, mạnh tay dẹp bỏ triệt để các hành vi chia sẻ lậu, bất hợp pháp ebook, audiobook để giúp các đơn vị làm sách điện tử giảm thiểu thiệt hại do vi phạm bản quyền gây ra.
Theo Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành Nguyễn Nguyên, chuyển đổi số là một giải pháp trọng tâm để thực hiện Chiến lược thúc đẩy phát triển lĩnh vực Xuất bản, In và Phát hành xuất bản phẩm giai đoạn 2021 – 2025. Trong Kế hoạch chuyển đổi số trong lĩnh vực Xuất bản, In và Phát hành giai đoạn 2021 – 2025 đã được Bộ Thông tin và Truyền thông phê duyệt ngày 7.9.2021, mục tiêu đến năm 2025, xuất bản phẩm điện tử (tính theo đầu sách) chiếm tỷ lệ 15% tổng số xuất bản phẩm hàng năm; 90% nhà xuất bản thực hiện quy trình biên tập, đọc duyệt nội dung trên nền tảng công nghệ số; tiếp tục nâng cấp và hoàn thiện hạ tầng số của lĩnh vực xuất bản, in và phát hành theo hướng hiện đại, đáp ứng yêu cầu về chuyển đổi số…
“Cơ quan quản lý không làm thay hay cầm tay chỉ việc, mà đồng hành, ủng hộ, đưa ra định hướng cho các đơn vị trong ngành”, ông Nguyễn Nguyên nói. Từng nhà xuất bản phải xây dựng kế hoạch chuyển đổi số cho mình, bắt đầu từ thay đổi nhận thức, lựa chọn con đường phù hợp. Đặc biệt, cần hoàn thiện thể chế, nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Luật Xuất bản và các văn bản pháp luật có liên quan, để tạo hành lang tối đa cho chuyển đổi số.